Bruinkoolwinning in het Ruhrgebied

Langs de A61 van Venlo naar Koblenz ligt een enorm gat: bruinkoolgroeve Garzweiler. Dit gat breidt zich naar het westen uit; de snelweg A61 zal er komend jaar zelfs voor worden omgelegd! Een heel gebied, meerdere dorpen met alles erop-en-eraan zal de komende jaren verdwijnen…
[clear]Tijdens de afgelopen week in Duitsland kwamen we, niet voor het eerst, langs die enorme bruinkoolgroeves langs de A61 in Noordrijn Westfalen (NRW).
Als middelbaar scholier op werkweek in Zuid-Limburg/Duitsland (begin jaren ’70) vond ik dat al interessant. Ik heb toen zelf in zo’n groeve gestaan (foto), bij die enorme machines die de bruinkool afgraven.
Als (vroeg-gepensioneerd) aardrijkskundeleraar, boeit mij dit nog steeds. We zijn er – opnieuw – een kijkje gaan nemen.

Bij Inden is ook een camperplaats, coördinaten: N 50.85080 E 006.36680.

Bruinkool
Bruinkool bestaat uit afzettingen van plantenresten die in het geologisch verleden langdurig aan hoge druk en warmte zijn blootgesteld. Daardoor verandert veen (turf) eerst in bruinkool, dan steenkool, daarna antraciet en ten slotte grafiet. Droge bruinkool bevat tot 75% koolstof. Ter vergelijking: droge turf bevat tot 60% koolstof en antraciet tot 95% koolstof.

In Duitsland is bruinkool een belangrijke brandstof voor het opwekken van elektriciteit. De bruinkool is te vinden op dieptes van 100 tot 500 m onder het maaiveld en wordt in dagbouw (in de openlucht en niet in mijngangen) gewonnen. Uit praktische overwegingen staan in Duitsland centrales vlak bij bruinkoolgroeves.
De bruinkool wordt er door een lopende band rechtstreeks van de groeve naar de centrale gevoerd. Omdat bruinkool een lage energiedichtheid heeft en meer vocht bevat dan steenkolen is de koolstofdioxide-uitstoot hoger.

Een ander nadeel van deze dagbouw is de permanente beschadiging van het landschap. Hele dorpen worden verhuisd omdat ze op een bruinkoollaag liggen. Het afgegraven terrein is na recultivatie (terugstorten van löss en zand) na zeven jaar weer rijp voor bos- en landbouw. Echter het is pas na twintig jaar voldoende ingedikt voor stenen bebouwing. De bewoners worden ‘umgesiedelt’; zij verhuizen naar volledig nieuw gebouwde dorpen.

Umsiedlung
En dat is wat mij het meest frappeert: een heel landschap verdwijnt. Zoals ik eerder schreef:

“Uit een honderden meters diep gat worden duizenden tonnen aan bruinkool opgegraven. Dit monsterlijke gat, de bruinkoolgroeve, verplaatst zich langzaam en ‘eet’ daarbij het complete landschap op: heuvels en weiden, beekjes en riviertjes, bomen, ja zelfs hele bossen verdwijnen. En uiteraard de wegen, eeuwenoude weggetjes, complete dorpen, sommige honderden jaren oud! De dorpen worden compleet afgebroken en elders nieuw opgebouwd, zelfs het kerkhof verhuist mee…”

Een landschap met een ontstaansgeschiedenis van duizenden jaren verdwijnt volledig!
Een goed overzicht daarvan geeft bijgaand kaartje (rechts). De dorpen in grijs zijn alle verdwenen, met het jaartal erbij. Ook Borschemich is inmiddels verdwenen. De overige oranje dorpen moeten nog worden afgebroken. In rood, rondom de groeve, de nieuw gebouwde dorpen in het kader van de Umsiedlung.

Immerath
Immerath (eerst beschreven in 1144) is het dorp dat momenteel (2017) wordt afgebroken. De inwoners, op enkelen na, zijn vertrokken naar “Immerath-neu”. De Sint-Lambertuskerk, ooit een officieel monument, wacht nu de slopershamer. De ondergang van dit dorp wil ik aan de hand van enkele kaartjes en foto’s verduidelijken.

Tip: klik op het kaartje hieronder en loop door de grote foto’s door er steeds aan de rechterkant op te klikken. Je kunt ook terugbladeren. De afbeeldingen zijn voorzien van tekst en uitleg.

     
   
Enkele foto’s uit de (overgebleven) straten van Immerath, okt. 2017. Op Google vind je nog veel meer foto’s.

   

Pesch
Opmerkelijk: het buurdorpje Pesch ten oosten van Immerath is al geheel verdwenen, zoals te zien op de Google stellietfoto. Volgens Google-map echter bestaat het dorp nog!

 

Pier
In 2012 kwamen we voor het eerst in zo’n dorp met dichtgetimmerde huizen, het dorp Pier bij de zuidelijker gelegen (en kleinere) groeve Inden. Het dorp is inmiddels van de aardbodem verdwenen…

   
   
   

Links
RWE zélf over Tagebau Garzweiler op www.rwe.com
Dokumentation Garzweiler. Een uitgebreide website over de verdwijnende dorpen op www.garzweiler.com
Rhein-Erft tourismus met informatie over Garzweiler op www.rhein-erft-tourismus.de
Argos (VPRO): Bruinkoolwinning Garzweiler (radio, 60 min.) op www.vpro.nl
Een merkwaardig landschap: de zegeningen van Rheinbraun op www.inzichten.nl
Uitgebreide fotoserie op een fotografie forum, www.skyscrapercity.com